AARDAPPELPRODUCTEN

Algemeen

De aardappelbrij wordt gescheiden in 3 stromen: aardappelzetmeel, aardappelvruchtwater en aardappelvezel. Aardappelzetmeel wordt gebruikt in de voedingsmiddelenindustrie als binder, verdikker, geleerder etc. Maar ook in de papierindustrie, de textielindustrie, kleefstoffenindustrie en in de bouw wordt aardappelzetmeel toegepast. Aardappelvruchtwater is eiwitrijk. Dit eiwit wordt in het proces afgescheiden en als aardappeleiwit op de markt gebracht. Aardappeleiwit is een goede eiwitbron in voeders voor jonge dieren,. Aardappelvezels worden, voordat ze op de markt worden gebracht, ontwaterd tot een droge stof gehalte van 16,5 % en op de markt gebracht als aardappelpersvezels.

Aardappelpersvezels

Productomschrijving
Aardappelpersvezels komen vrij bij het proces van de aardappelzetmeelwinning. Nadat aan de vermalen aardappel het zetmeel en het vruchtwater nagenoeg ontrokken zijn, blijven de vezels over. Ze bestaan uit fijngemalen schil, celwanden, resten zetmeel en vruchtwater. De koolhydraten zijn goed verteerbaar. Het product heeft een droge stof gehalte van circa 16,5 %.

Conservering
Aardappelpersvezels conserveren door een (snelle) pH daling die het gevolg is van melkzuur- gisting. Als de vezels op korte termijn worden opgevoerd, zijn er geen speciale bewaringsmaatregelen nodig. Als de aardappelpersvezels langere tijd moeten worden opgeslagen of als de buitentemperatuur erg hoog is, verdient het de voorkeur het product in te kuilen op een droge verharde ondergrond. Dit voorkomt bewaarverliezen en/of verontreinigingen. Het is belangrijk het oppervlak glad af te werken en eventueel met zout als schimmelremmer (2 tot 3 kg per m2) te bestrooien. De kuil dient lucht- en waterdicht afgesloten te worden met plastic folie, een zandkraag en een dun zanddek. Niet luchtdicht afdekken kan leiden tot productbederf. Aardappelpersvezels worden ook veel toegepast als afdekking voor maïs- en graskuilen. De afdeklaag bevordert een goede conservering van de kuil. Ingekuild is het product meerdere maanden houdbaar. Niet afgedekt is het product 2 weken houdbaar.

Gebruik
Aardappelpersvezels zijn geschikt voor de rundveevoeding en zijn een prima energieleverancier. Het product past vooral in rantsoenen waar voldoende eiwit aanwezig is, zoals rantsoenen met een hoog aandeel weidegras, graskuil of bierbostel. Het eiwit wordt beter benut door de extra energie in aardappelpersvezels.

Ter verduidelijking is hieronder het stroomschema van de verwerking van (zetmeel)aardappelen tot aardappelzetmeel weergegeven.

Figuur 5 Stroomschema verwerking aardappel tot onder andere aardappelzetmeel

Consumptie-aardappel industrie (2.)

Algemeen
Na de oogst worden de aardappelen opgeslagen op de boerderij en vervolgens afgeleverd aan de verwerkende industrie. Daar worden ze op grootte en kwaliteit geselecteerd, waarna ze worden gewassen en vervolgens met stoom behandeld worden. Hierna komen de aardappelen in een borstelmachine, waarbij de schillen en de laag net onder de schil eraf geborsteld worden. De aardappelen worden verwerkt tot diverse aardappelproducten zoals koelverse aardappelproducten, friet, en andere specialiteiten. Voor de productie van chips worden de aardappelen niet van te voren gestoomd, maar rauw geschild. De verschillende producten die vrijkomen bij de verwerking van aardappelen en bestemd zijn voor de veevoeding worden hierna beschreven. Dit zijn de producten aardappelstoomschillen, aardappelsnippers, voorgebakken aardappelproduct, aardappelvoerzetmeel, aardappelgranulaat/-vlokken en aardappelchips. Hierna worden in enkele stroomschema‘s (zie figuur 6, 7 en 8) de verwerking van aardappelen tot deze producten weergegeven.

Aardappelstoomschillen

Productomschrijving
Aardappelstoomschillen komen vrij in het natte procesgedeelte waar de schone aardappelen met stoom behandeld worden en daarna geschild en/of geborsteld. Door dit proces komt behalve de schil ook een klein deel van het zetmeel onder de schil beschikbaar. Door het stomen wordt het zetmeel in het product goed ontsloten. Het zetmeelgehalte is afhankelijk van de kwaliteit van de aardappelen en het productieproces. Als gevolg daarvan worden de aardappelstoomschillen onderscheiden naar hoog, middel en laag zetmeel.

Conservering
Het product fermenteert snel (pH < 4,0) doordat micro-organismen die van nature voorkomen in dit product organische zuren vormen. Aardappelstoomschillen zijn lang (> 1 jaar) houdbaar. Het product is vloeibaar en dient opgeslagen te worden in een vloeistofdichte, zuurbestendige silo of gecoate, betonnen bunker. Op het product kan schimmelvorming plaatsvinden. Indien dit een probleem is wordt geadviseerd bij opslag in een silo het product rond te pompen en bij een open bunker een laagje water op de stoomschillen aan te brengen. Door de ontsluiting tijdens het schillen van de aardappelen wordt de viscositeit van het product hoger. Zonodig kan de viscositeit van het zetmeel worden verlaagd door toevoeging van enzymen.

Gebruik
Aardappelstoomschillen zijn zowel voor varkens als voor rundvee geschikt. Wanneer aardappelstoomschillen gebruikt worden voor varkensvoeding worden ze gemalen. Door het malen wordt voorkomen dat een laag van (onverteerde) schillen ontstaat in de mestsilo. Onverteerde schillen in de mest maken de mest moeilijk verpompbaar.
Het product kan ook gebruikt worden als afdekmateriaal voor kuilen. De aardappelstoomschillen worden dan niet gemalen om te voorkomen dat ze van de kuil af drijven. Om het risico van pensverzuring bij rundvee te verkleinen is het van belang dat het rantsoen voldoende structuur bevat. De voederwaarde is afhankelijk van de kwaliteit van de aardappelen en daarmee seizoensgebonden. Het product is het gehele jaar beschikbaar.

Aardappelschraapsel

Productomschrijving
Aardappelschraapsels komen vrij bij het koud schillen van schone aardappelen voor de productie van chips en specifieke aardappelproducten. Door dit proces komt behalve de schil ook een klein deel van het zetmeel onder de schil beschikbaar. Het zetmeel in dit product heeft de eigenschappen van een rauwe aardappel en varkens verteren dit slecht. Voor rundvee daarentegen is het uitstekend geschikt vanwege de hoge bestendigheid van het zetmeel. Het product heeft dezelfde eigenschappen als aardappelsnippers en zijn voor rundvee smakelijk en energierijk.

Aardappelschraapsel wordt door een aantal bedrijven vermalen aangeboden onder verschillende productnamen. Het blijft een niet hitte behandeld aardappelproduct dat alleen geschikt is voor herkauwers.

Conservering
Het product kan zowel vers als ingekuild worden gevoerd. Los gestort is het product afhankelijk van de weersomstandigheden tot enkele maanden houdbaar en wanneer het goed luchtdicht en hygiënisch ingekuild wordt, een jaar en langer.

Gebruik
Aardappelschraapsels zijn afkomstig van de rauwe aardappel en daarom zeer geschikt als voeder voor melkvee en vleesvee (en ook voor schapen en geiten). Ook zijn aardappelschraapsels geschikt als afdekmateriaal voor andere ingekuilde producten. Het product is constant van samenstelling en draagt bij aan de smaak van het rantsoen. Het product is het gehele jaar beschikbaar.

Aardappelsnippers

Productomschrijving
Bij het snijden van de geschilde aardappelen worden ook stukjes geproduceerd die door hun vorm, lengte, dikte of omvang niet voldoen aan de eisen voor verwerking tot friet en/of puree. Deze stukjes worden uitgesorteerd en vormen het product aardappelsnippers. Het zetmeel in dit product heeft de eigenschappen van een rauwe aardappel en varkens verteren dit slecht. Voor rundvee daarentegen is het uitstekend geschikt vanwege de hoge bestendigheid van het zetmeel. Verder zijn aardappelsnippers smakelijk en energierijk. Soms wordt het product vermalen aangeboden.

Conservering
Het product kan zowel vers als ingekuild worden gevoerd. Los gestort is het product afhankelijk van de weersomstandigheden tot enkele maanden houdbaar en wanneer het goed luchtdicht en hygiënisch ingekuild wordt, een jaar en langer.

Gebruik
Aardappelsnippers zijn afkomstig van de rauwe aardappel en daarom zeer geschikt als voeder voor melkvee en vleesvee (en ook voor schapen en geiten). Ook zijn aardappelsnippers geschikt als afdekmateriaal voor andere ingekuilde producten. Het product is constant van samenstelling en draagt bij aan de smaak van het rantsoen. Het product is het gehele jaar beschikbaar.

Voorgebakken aardappelproduct

Productomschrijving
Het voorgebakken aardappelproduct wordt geproduceerd bij de verwerking van aardappelen tot friet en andere aardappelspecialiteiten. Het product komt beschikbaar bij de start en afdraai van de productielijnen, maar ook bij de sortering nadat friet gebakken is. Het vet in het product is afkomstig van frituurolie en de samenstelling is dus afhankelijk van de gebruikte frituurolie. De warmtebehandeling van de snippers zorgt voor een voldoende ontsluiting van het zetmeel zodat het product geschikt is voor de varkensvoeding. Het product is het gehele jaar door beschikbaar.

Conservering
Het voorgebakken aardappelproduct dient opgeslagen te worden in een sleufsilo met verharde ondergrond en luchtdicht afgedekt te worden met plastic en zand(-slurven). Vier tot zes weken na sluiting van de kuil kan het product gevoerd worden. Door natuurlijke fermentatie daalt de pH onder de 4,5. Het product is goed houdbaar. De hierbij gevormde organische zuren zijn zowel positief voor de stabiliteit van het opgeslagen product als voor de gezondheid van de varkens.

Gebruik
Het voorgebakken aardappelproduct is vet- en zetmeelrijk en heeft daardoor een hoge energiewaarde. Het product is door het hoge vetgehalte minder geschikt in het rundvee-rantsoen. Voor varkens is het een echte energiedrager. Afhankelijk van de productielocatie en het specifieke type voorgebakken product kan het vetgehalte in dit product variëren.

Aardappelvoerzetmeel

Productomschrijving
Aardappelvoerzetmeel komt beschikbaar bij de aardappelverwerking in vloeibare vorm of stapelbare / steekvaste vorm, afhankelijk van de productielocatie. Aardappelzetmeel wordt gewonnen uit het proceswater wat gebruikt wordt bij het snijden van de aardappels die bestemd zijn voor friet en chips. Het in het snijwater aanwezige zetmeel wordt er met decanters uit gecentrifugeerd. Het stapelbare / steekvaste product is meestal afkomstig van chips producerende bedrijven die de aardappelen koud schillen. Het zetmeelgehalte van het stapelbare / steekvaste product is meestal hoger omdat dit gemakkelijker in te dikken is. Het vloeibare aardappelvoerzetmeel is meestal afkomstig van frietproducenten die de aardappelen met stoom schillen.

Conservering
Aardappelvoerzetmeel ondergaat een natuurlijke fermentatie waardoor de pH daalt tot 3,5. De hierbij gevormde organische zuren zijn positief voor de stabiliteit van het opgeslagen product. Aardappelvoerzetmeel is lang houdbaar. Wanneer het product ingedikt wordt tot 20 - 25 % droge stof is het vloeibaar en goed verpompbaar. Het product dient opgeslagen te worden in een vloeistofdichte, zuurbestendige silo of (gecoate) betonnen bunker. Regelmatig roeren is gewenst. Bij een droge stof gehalte van circa 50 % is het product stapelbaar / steekvast. Inkuilen door middel van luchtdicht afdekken met plastic en een zandlaag bevordert de conservering en houdbaarheid. Schimmelvorming wordt dan ook voorkomen. Aardappelvoerzetmeel kan afhankelijk van de verschijningsvorm, 6 maanden tot 1 jaar bewaard worden.

Gebruik
Aardappelvoerzetmeel wordt gebruikt in de rundveehouderij. Door de hoge bestendigheid van het zetmeel wordt het product met succes toegepast. Het product is het gehele jaar beschikbaar.

Ontsloten aardappelvoerzetmeel

Productomschrijving
Vloeibaar aardappelvoerzetmeel kan verhit worden om het op die manier geschikt te maken als voer voor varkens. Belangrijk hierbij is dat het product voldoende verhit is geweest, zodat het zetmeel enzymatisch verteerd kan worden. Naast de aparte afzet van ontsloten aardappelvoerzetmeel kan dit product op de aardappelfabrieken gemengd worden met aardappelstoomschillen om op die manier de voedingswaarde van de aardappelstoomschillen nog hoger te doen uitkomen.

Conservering
Het product fermenteert van nature snel zodat de pH snel tot onder de 4 daalt doordat micro-organismen die van nature voorkomen in dit product organische zuren vormen. Ontsloten aardappelvoerzetmeel is lang (>1 jaar) houdbaar. Het product is vloeibaar en dient opgeslagen te worden in een vloeistofdichte, zuurbestendige silo of gecoate, betonnen bunker. Ontsloten aardappelzetmeel wordt enzymatisch behandeld om de viscositeit en daarmee de verpompbaarheid te verbeteren.

Gebruik
Door het ontsluiten van het aardappelvoerzetmeel wordt het product geschikt voor het gebruik als varkensvoedermiddel.

Aardappelgranulaat/-vlokken

Productomschrijving
Aardappelgranulaat wordt geproduceerd bij de productie van gedroogde aardappelproducten.. Hierbij worden de aardappelen geschild en in kleinere stukjes gesneden. Vervolgens worden de stukjes aardappel geblancheerd om het zetmeel te ontsluiten. Bij het blancheren worden ingrediënten kort verhit. Na het blancheren wordt de ontstane puree gedroogd door middel van hete lucht. Het product dat wordt geproduceerd bij de opstart en afdraai van de productielijnen, maar ook stukjes die niet goed gedroogd zijn tijdens de productie worden als diervoeder afgezet. Hierdoor is het droge stof gehalte van aardappelgranulaat circa 65 %. Aardappelvlokken worden gemaakt door geschilde aardappelen te verkleinen, vervolgens te pureren door intensief koken en malen en de puree te drogen op een walsdroger. De droge film die zo ontstaat wordt gemalen.

Conservering
Voor een goede conservering en houdbaarheid is het van belang dat het product luchtdicht, afgedekt met plastic en een zandlaag/zandslurf ingekuild wordt. Het luchtdicht inkuilen is van belang om schimmelgroei te voorkomen. Het product is dan minimaal 2 maanden houdbaar.

Gebruik
Aardappelgranulaat/-vlokken zijn zowel geschikt voor de rundveevoeding als voor de varkensvoeding. Door het ontsloten karakter van het zetmeel geeft dit product bij herkauwers veel energie op pensniveau. Bij varkens zorgt het ontsloten zetmeel er voor dat dit enzymatisch goed verteerd kan worden.

Aardappelpuree

Productomschrijving
Voor de productie van aardappelpuree worden aardappelsnippers van de frietproductie gebruikt of aardappelen geschild en in kleinere stukjes gesneden. Vervolgens worden deze stukjes aardappel geblancheerd om het zetmeel te ontsluiten. Na het blancheren en pureren wordt de puree gedroogd. Tijdens de opstart en afdraai van productielijnen ontstaan nevenstromen die als diervoeder worden afgezet Het droge stof gehalte is ca 21 %.

Conservering
Aardappelpuree moeten op een verharde ondergrond opgeslagen worden en luchtdicht worden afgedekt door op het plastic een zandlaag of zandslurven aan te brengen. Geadviseerd wordt om de bovenkant van de kuil glad af te werken. Controleer de kuil regelmatig op luchtdichte afsluiting. Door lucht tussen de toplaag en plastic ontstaat schimmelgroei, dit dient voorkomen te worden.

Gebruik
De puree is zetmeelrijk en heeft daardoor een hoge energiewaarde. Het product is vooral geschikt voor varkens. De verwerking van aardappelpuree kan goed in een voormengselbak

Aardappelchips

Productomschrijving
Wanneer de aardappelen gesneden zijn voor de chipsproductie worden ze gebakken, waarna kruiden en zout worden toegevoegd. Zowel bij het automatisch uitlezen als bij het opstarten en afdraaien van de productielijnen komt het product beschikbaar. De chips worden voor aflevering gemalen. Door het productieproces is het zetmeel in aardappelchips ontsloten. Ze kunnen uitstekend in de varkenshouderij tot waarde gebracht worden.

Conservering
Door het hoge droge stof gehalte is het product goed houdbaar. Een waterdichte opslag in bijvoorbeeld een (overkapte) sleufsilo of kapschuur voldoet uitstekend. Wanneer het product droog bewaard wordt is de houdbaarheid , afhankelijk van de temperatuur, circa 6 maanden.

Gebruik
Aardappelchips zijn zeer energierijk. Ze zijn goed inpasbaar in rantsoenen voor varkens. Het zoutgehalte van chips kan wisselen.

Figuur 6 Verwerking aardappelen tot aardappelfriet

Figuur 7 Verwerking aardappelen tot aardappelchips

Figuur 8 Verwerking aardappelen tot aardappelpuree